In de vorige nieuwsbrief heb ik aangegeven dat het mogelijk bij de pestkop handelt om een en hetzelfde type van de pseudomonas aeruginosa, namelijk het type ATCC10145. Immers in alle gevallen leverde het onderzoek naar het type deze stam op. Ook gaf ik aan dat deze bacterie geen ziekte verschijnselen geeft bij de duiven maar dat een boventallige aanwezigheid van deze kiem wel aanleiding geeft tot het achterblijven van (ook ervaren) duiven op wedvluchten. De problemen met deze bacterie zijn doorgaans makkelijk op te lossen. Voorwaarde is dan wel dat hij wordt vastgesteld. Als eerste dient bij het vermoeden op het bestaan van een infectie met deze bacterie een gedegen onderzoek plaats te vinden. Met een goede microscoop en een dito camera moet iedere dierenarts de aanwezigheid van de Pestkop vast kunnen stellen. Bij twijfel kan bacteriologisch onderzoek gedaan worden. Ik hoor wel eens van liefhebbers dat hun dierenarts de mest op kweek heeft gezet om de Pestkop aan te tonen. Zelf denk ik dat het slechts een verkooppraatje betreft van mensen die niet weten waar het om handelt. Het monster moet uit de krop of de luchtwegen worden afgenomen en onder de microscoop worden beoordeeld. Voor een gevoeligheidstest kan het monster op speciale platen worden uitgeënt. Op deze manier is te bepalen welke van de beschikbare antibiotica nog werkzaam is. Dit lijkt steeds belangrijker te worden om een juiste aanpak mogelijk te maken.
In de praktijk zien we, met name bij Duitse liefhebbers vaak een resistentie tegen enrofloxacine (Baytril ® ). Mogelijk, maar ook dat moet nog nader onderzocht worden, speelt het frequente gebruik van dit middel door de jaren heen een rol bij het groter wordende probleem van de Pestkop. Baytril is voor vele liefhebbers nog steeds een wondermiddel. Een middel dat als je dit inzet de duiven weer snel goed aan het vliegen brengt. Dat dit jarenlang inderdaad vaak zo was, komt deels doordat dit middel een van de werkzame stoffen tegen de Pestkop was. Deze bacterie is immers niet nieuw maar komt al sinds jaar en dag voor in de duivensport. Het is mogelijk dat menige liefhebber dit middel niet in de juiste dosering heeft ingezet. Ik hoorde vaker van duivenmelkers dat ze slechts de halve dosering gebruikten omdat 'iedereen toch wist hoe zwaar het middel was' (Hoe dom kan men zijn). Deze handelwijze heeft dan ook zeker bijgedragen aan het ontstaan van resistentie. Maar niet alleen de onderdosering of de te korte kuurtjes met Baytril hebben deze resistentieopbouw in de hand gewerkt. Veel van de in de duivensport gebruikte middelen werken dus van oudsher niet tegen deze bacterie. Te denken valt hierbij bijvoorbeeld onder andere aan Doxycycline of Amoxycilline met Clavulaanzuur, Ampicilline. Zodra men de Pestkop (ook al is het in slechts lichte mate) onder de duiven aanwezig weet, kan het kuren met de hier genoemde middelen het proces van resistentieopbouw in gang beginnen te zetten. Aanvankelijk zal het geven van deze middelen zeker (klinisch) nog effect hebben.
Met wat geluk zal het afweerorgaan van de duiven daarna zelf korte metten weten te maken met deze Pestkop. Is het afweerorgaan van de duiven echter niet op volle sterkte, dan kan de toepassing van genoemde middelen echter het totaal tegenovergestelde effect hebben. Immers doordat de concurrentie uitgeschakeld wordt door de medicatie, krijgt de Pestkop alle ruimte om zich te gaan ontwikkelen. Naarmate het gebruik van middelen die niet tegen de Pestkop werken frequent ingezet plaatsvindt, zal de Pestkop steeds prominenter in beeld komen. Liefhebbers waarbij dit fenomeen optreedt zijn in potentie een gevaar voor hun collega's. Immers in de transportmanden kunnen de liefhebbers waarvan de duiven niet met dit probleem te maken hebben deze bacterie oplopen. Dit zal niet gelijk desastreuze gevolgen hebben. Zolang de weerstand van de duiven optimaal is zullen deze Pestkopbacteriën weinig problemen kunnen veroorzaken. De bacterie werd immers lange tijd als relatief onschuldig beschouwd.
Weerstand
Het mag dus duidelijk zijn dat het heel belangrijk is dat liefhebbers voldoende tijd en energie steken in het optimaliseren van de gezondheid van het duiven. Naast weerstandsverhoging middels gerichte kruidendranken kan men hiertoe ook gebruik maken van prebiotica en probiotica om de competitie tussen de bacteriën te vergroten. Een goede en gezonde flora in de duif zal zeker bijdragen aan het onder controle houden van deze problematiek. De tijd dat gezegd kon worden dat men 'eventjes' een kuurtje voor de luchtwegen gaat halen bij de dierenarts om de problemen op te lossen kan bij aanwezigheid van de Pestkop de problemen wel eens alleen maar groter maken. Er dient zodra deze bacterie in ruime mate aanwezig is met beleid en verstand gewerkt te worden. Er is totaal geen reden voor paniek in die gevallen, maar er is dan ook geen plaats meer voor normale routinekuurtjes die het probleem alleen maar groter zullen maken.
Voorkomen
We moeten de problematiek van deze kiem niet groter maken dan dat hij is. In onze kliniek wordt er stelselmatig naar de aanwezigheid van deze kiem gezocht. Ik denk dat we deze kiem vaker vaststellen dan dat hij gemiddeld voor komt. Immers onze kliniek wordt vaker als secund opinion bezocht. Momenteel zien we deze kiem ca. in 25-30% van de monsters. Dit betreft in het overgrote deel van de gevallen slechts (hele) lichte besmettingen. We zien pas problemen optreden zodra de infectie op een schaal van 0-10 boven de 6+ uit komt. Dit is in ca 5 % van de monsters het geval. Bij deze zwaardere infecties gaan de prestaties dus achteruit en neemt het aantal duiven dat verloren gaat tijdens de vluchten toe. Er zijn genoeg hokken waar deze infectie slechts bij een beperkt deel van de duiven voorkomt. De overige duiven kunnen dan (nog) probleemloos hun prestaties neerzetten. Uiteindelijk kan het een hokprobleem worden waarbij de prestaties desastreus kelderen.
Virkon S ®
Zodra een substantiële infectie met deze bacterie wordt vastgesteld, is het ook belangrijk dat het hok goed wordt ontsmet. Virkon S ® is gebleken goed werkzaam te zijn in deze gevallen. De kans op terugkeer van de bacterie na het goed ontsmetten van het hok wordt aanzienlijk kleiner. Andere desinfecteermiddelen kunnen ook goed werkzaam zijn. Het is wel belangrijk dat men dan goed de voorschriften van de producent volgt bij toepassing. De hardnekkigheid van deze bacterie moge duidelijk worden als men weet dat hij zelfs in staat is om in spiritus te groeien en te overleven. Quaternaire amoniumverbindingen bijvoorbeeld werken niet tegen deze kiem.
Mensen
Zoals gezegd is er geen reden tot paniek als deze bacterie wordt vastgesteld. Mensen met een gezonde afweer zullen niet of nauwelijks hinder ondervinden van deze verwekker. Echter indien men longpatiënt is of chemobehandelingen moet ondergaan of onbehandelde kanker heeft, dient men alert te zijn bij de verzorging van de duiven. In dat soort gevallen kan de bacterie wel degelijk voor problemen zorgen. Een bezoeker van de praktijk klaagde in mei vorig jaar over chronische vermagering. Een huisarts had deze bacterie vastgesteld maar deed deze af als irrelevant. Ik heb hem toen met klem geadviseerd zich naar een longarts te laten verwijzen. Deze nam geen halve maatregelen en schreef een antibioticumkuur van drie maanden voor. Iedere maand hebben wij in onze kliniek het slijm onderzocht als extra test. Pas na twee maanden was deze kiem niet meer aantoonbaar door ons. De laatste maanden is de man weer terug op gewicht aan het komen.
Afgelopen week was de man weer bij me en klaagde hij dat de klachten weer terug waren. Dit alleen al geeft aan dat we met een hardnekkig probleem van doen hebben. Voor mij is het duidelijk dat het medisch gezien in sommige gevallen deze problematiek toch onderschat wordt. Zo liep de grootmoeder van onze schoondochter deze bacterie aan een been op. Dit resulteerde uiteindelijk in een bloedvergiftiging, waaraan ze is komen te overlijden.
Overal voorkomend
Er zijn, zoals gezegd, circa 200 verschillende stammen van deze bacterie bekend. Ze kunnen overal voorkomen. Doordat deze bacterie zo wijd verspreid voorkomt en doorgaans weinig problemen veroorzaakt, behoudens bij individuen met een verzwakte weerstand, worden al deze stammen als het ware op een hoop gegooid en afgedaan als onschuldig. Als we kijken naar de salmonella bacterie dan zien we ook vele honderden stammen. Voor de diverse diersoorten en de mens zijn er meerdere ziekteverwekkende varianten bij. Voor duiven daarentegen is slechts één variant van belang, namelijk de Salmonella Typhimurium variëteit Copenhagen. De overige stammen veroorzaken, voor zover bekend, bij de duiven geen problemen.
Het heeft er vooralsnog alle schijn van dat bij duiven ook slechts een stam van deze Pseudomonas aeruginosa belangrijk is, de eerder genoemde variant ATCC 10145. Dit staat overigens wetenschappelijk nog niet vast. Het betreft slechts de stand van zaken voor zover wij het tot nu toe in onze kliniekstudie hebben kunnen vaststellen. Ik denk daarom dat we niet alle Pseudomonasbacteriën op een hoop moeten gooien en afdoen als onschuldig. De praktijk leert dat er genoeg hokken zijn die met de aanwezigheid van grote aantallen van deze kiem te maken hebben. De duiven van deze liefhebbers vliegen niet alleen geen prijzen meer, maar blijven vaak achter tijdens de wedvluchten of worden totaal verdwaasd (op korte afstand van het hok) teruggevonden. Zodra deze problematiek wordt opgelost zijn de duiven weer gewoon in staat (top)prestaties neer te zetten.
Nogmaals. We moeten niet dramatisch doen over deze kiem, maar we moeten hem ook niet bagatelliseren. Te lang hebben dierenartsen alleen naar ziekteverwekkers gezocht. Duivensport is topsport. Het is inmiddels overduidelijk dat er problemen zijn zoals de Pestkop, die geen directe ziekte hoeven te veroorzaken maar die de vreugde van de liefhebbers in hun hobby totaal verziekt, door de negatieve effecten op de prestaties. Deze problematiek is op te lossen met preventieve gezondheidszorg. Dit is dus duidelijk niet het volstoppen van de duiven met antibiotica. Juist niet. Want uitgerekend met de Pestkop kan men dan van een oude kermis thuiskomen. Juist deze bacterie is het levende bewijs dat ongenuanceerd antibioticum gebruik de problemen nagenoeg onoplosbaar lijken te maken. Men kan op deze manier in een vicieuze cirkel belanden waar men alleen nog maar uit kan komen middels goede diagnostiek en een gerichte aanpak.
In het boek 'Duiven gezond houden' is in enkele hoofdstukken aandacht besteed aan deze Pestkop bacterie.
